CPB: geopolitieke spanningen grootste risico voor Nederlandse economie

Geopolitieke spanningen vormen op dit moment het belangrijkste risico voor de Nederlandse economie en de financiële stabiliteit. In een sterk internationaal verweven land als Nederland kan onrust elders leiden tot inflatie, lagere economische groei en dalende koopkracht. Bovendien investeren bedrijven in onzekere tijden minder en bestaat het risico van onrust op de financiële markten.

Huishoudens en bedrijven kunnen eventuele schokken wel beter opvangen dan in het verleden. “Vooral bedrijven hebben de afgelopen jaren hun schulden sterk afgebouwd. De economie is veerkrachtig gebleken in het licht van de coronapandemie en de energiecrisis”, zegt directeur Pieter Hasekamp van het Centraal Planbureau (CPB) naar aanleiding van de vandaag gepubliceerde jaarlijkse Risicorapportage Financiële Markten. Deze rapportage van het CPB wordt op 18 juni toegelicht tijdens het rondetafelgesprek met de vaste commissie voor Financiën van de Tweede Kamer.

Bedrijfsschulden afgenomen

De schuldratio’s en rentelasten van Nederlandse bedrijven zijn de afgelopen vijftien jaar sterk gedaald en de bedrijfswinsten zijn in die periode flink gestegen. Het Nederlandse bedrijfsleven kan eventuele negatieve schokken daardoor relatief goed opvangen, al roept het ook de vraag op of bedrijven voldoende toegang tot financiering hebben. Problematische schulden zitten vooral bij jonge, kleine, verlieslatende bedrijven met weinig onderpand. Dat is een kleine en krimpende groep de afgelopen jaren, die daardoor geen risico vormt voor de financiële stabiliteit in ons land.

Snel gestegen rente

De invloed van de snel gestegen rente op de financiële stabiliteit is beperkt gebleven. Als reactie op de hoge inflatie heeft de Europese Centrale Bank de beleidsrente fors verhoogd, wat een dempend effect op de economie heeft. Een hogere rente maakt het aangaan en herfinancieren van leningen duurder. Vooralsnog heeft dit er niet toe geleid dat financiële instellingen grote kredietverliezen hebben geleden en ook activawaardes zijn stabiel gebleven. Bovendien is de verwachting dat de rente op termijn weer terug zal keren naar een in historisch perspectief laag niveau.

Buitenlandse bezittingen in veilige landen

Daar waar schulden in Nederland een dalende trend vertonen, is mondiaal wel sprake van een groeiende schuldenberg. Nederland heeft een van de grootste buitenlandse investeringsposities ter wereld, en is daardoor kwetsbaar voor schuldenproblemen elders. Nederlanders investeren vooral in de Verenigde Staten, het Verenigd Koninkrijk en Duitsland. De directe blootstelling aan landen zoals China of aan Zuid-Europese landen zoals Griekenland is zeer beperkt. Een plotselinge waardedaling daar raakt Nederlanders dus niet direct in de portemonnee. Wel kunnen schuldenproblemen via indirecte kanalen overslaan naar de Nederlandse economie.