Tweede termijn Trump: wat betekent dit voor de handel en logistiek? (deel 3)

Internationale handelssysteem

In de jaren na de Tweede Wereldoorlog waren de VS de voortrekker van het internationale liberale handelssysteem. De rol van de VS in het promoten van vrije handel is niet altijd even rechtlijnig geweest. Zo was oorspronkelijk het idee dat – naast het Internationaal Monetair Fonds (IMF) en de Wereldbank – er een International Trade Organization (ITO) zou komen. Dit met als doel om internationale handel te reguleren en extreme handelstekorten en -overschotten te beperken. De onderhandelingen over de oprichting van de ITO liepen echter stuk in 1950. Dit kwam met name door Amerikaanse weerstand tegen het brede mandaat van de ITO en door binnenlandse industriële belangen. In plaats daarvan bleef het bij de General Agreement on Tariffs and Trade (GATT), tót de Wereldhandelsorganisatie (WTO) in 1994 ontstond.

De trendbreuk met handelsliberalisering kwam in 2016 met president Trump en is voortgezet onder president Biden, die handelsbeperkingen heeft geïntensiveerd en geen echte handelsakkoorden heeft gesloten. De wereldwijde handelsarchitectuur verkeert nu al jaren in onzekerheid en de WTO is verzwakt.

Wederkerigheid als uitgangspunt

Trump en zijn adviseurs hebben een duidelijke visie over het handelssysteem. Trump heeft zich meermaals negatief uitgesproken over grote multilaterale handelsverdragen. Het grote probleem is het gebrek aan wederkerigheid dat de VS ervaren. De VS hanteren zeer lage most favoured nation (MFN)-tarieven, terwijl andere handelspartners veel hogere percentages rekenen. Neem bijvoorbeeld het MFN-tarief voor auto's van de VS. Dat tarief is slechts 2,5 procent. Daarentegen rekenen de EU 10 procent, China 15 procent en Brazilië 35 procent. Wederkerigheid is het uitgangspunt van een nieuwe Trump-regering, met hogere invoerrechten en nieuwe harde handelsafspraken als gevolg.

Een middel om wederkerigheid te bereiken is de ‘Trump Reciprocal Tariff Act’. Deze wet betekent dat ieder land dat handeldrijft met de VS een ander tarief krijgt, met als gevolg enorme bureaucratische rompslomp. Een ander middel is een aanpassing in de Amerikaanse vennootschapsbelasting, oftewel de aftrek van importkosten afschaffen en daarvoor in plaats de aftrek van exportkosten mogelijk maken. Dit maakt Amerikaanse export concurrerender.

Handelsgeschillen

Daarnaast is een groot pijnpunt de Appellate Body van de WTO. Dit hoogste orgaan van de WTO behandelt en beoordeelt geschillen rond internationale handel tussen lidstaten. Al sinds 2016 benoemen de VS geen nieuwe rechters meer, en de Amerikaanse frustratie over de Appellate Body is groot. 25 procent van de zaken is gericht tegen de VS, die de grootmacht in 95 procent van de gevallen verliest.

Voormalig handelsvertegenwoordiger van de VS Robert Lighthizer noemt het WTO-orgaan "een zichzelf verheerlijkende instelling die het als haar taak zag om regels die door de WTO-lidstaten waren overeengekomen, te perfectioneren en uit te breiden in plaats van ze simpelweg toe te passen". Hij noemt een aantal oplossingen voor de WTO en de mondiale handelsarchitectuur:

• Resetten van wereldwijd tariefsysteem

De eerste is een nieuwe basislijn voor alle tarieven. Er zouden een paar kleine uitzonderingen mogelijk moeten zijn om ernstige politieke en economische situaties op te vangen. De gemiddelde tarieven van geïndustrialiseerde economieën dienen als startpunt.

• Terugdringen van speciale en differentiële behandeling

Alleen de armste landen krijgen een speciale voorkeursbehandeling. De rest zit in het handelssysteem of niet. Met name de status van China als ‘ontwikkelingsland’ is een heikel punt.

• Nieuwe regels om Chinese economische agressie te stoppen

Bij deze oplossing worden compenserende tarieven duidelijk toegestaan en kunnen landen eenzijdig optreden tegen protectionistische handelspraktijken.

• Opnemen van eindtermijn in WTO-overeenkomsten

Deze oplossing is bedoeld om op de lange termijn evenwichtige handel te garanderen. Verder zouden verplichtingen flexibel moeten zijn wanneer een land als de VS tientallen jaren enorme tekorten heeft.

• Nieuw geschillenbeslechtingsmechanisme

Dit mechanisme is gebaseerd op commerciële arbitrage, met een panelproces in één fase, waarbij een stemming door de lidstaten beslissingen kan vernietigen.

Handelsakkoorden

Hoewel het sluiten van nieuwe handelsakkoorden al een aantal jaren afneemt, staat Trump niet onwelwillend tegenover bilaterale handelsakkoorden. Sterker nog: gezien president Bidens trackrecord van nul nieuwe handelsakkoorden en gelijksoortige geluiden vanuit de Harris-campagne, valt te verwachten dat een tweede presidentschap van Trump gúnstiger is voor handelsakkoorden. Een aantal voorbeelden uit zijn eerdere termijn zijn de US-Mexico-Canada Agreement (USMCA), de China Phase One Agreement, de U.S.-Japan Trade and Digital Trade Agreements en de U.S.-Korea Free Trade Agreement.

United States-Mexico-Canada Agreement

Een belangrijk aandachtspunt voor een nieuwe Trump-regering is een heronderhandeling van de United States-Mexico-Canada Agreement (USMCA) in 2026. De USMCA loopt automatisch af in 2036 als partijen niet overeenkomen het verdrag te verlengen. De eerste bijeenkomst vindt plaats op 1 juli 2026.

Critical Minerals Agreement

De EU onderhandelt sinds september 2023 met de VS over een Critical Minerals Agreement (CMA), een overeenkomst zoals de VS die in maart 2023 hebben gesloten met Japan. Een CMA is met name voordelig voor Europese producenten, omdat het ze in staat stelt gebruik te maken van belastingvoordelen via de Inflation Reduction Act (IRA). Zoals de ‘clean vehicle tax credit’ van 7500 dollar voor landen waar de VS een vrijehandelsovereenkomst (FTA) mee hebben. Hoewel een CMA in feite geen FTA is, interpreteert de Biden-regering dit wel zo, tot frustratie van het Congres. Dit komt doordat een FTA nooit in Amerikaanse wetgeving is gedefinieerd. Op dit moment ligt er een nieuw wetsvoorstel dat de voordelen van een CMA tussen de EU en VS tenietdoet. De onderhandelingen liggen stil tot na de inauguratie van de nieuwe president.

Dit is het laatste deel van onze driedelige serie over de gevolgen van een tweede termijn Trump. Je kunt deel 1 en 2 teruglezen op onze website.

Dit artikel is geschreven door Casper Roerade, beleidsadviseur Mainports & Internationale Supplychains bij evofenedex.