Sancties en verboden door oorlog in Oekraïne; zo beperk je de schade

Disrupties

Bij de ledenservice van evofenedex gaat de telefoon de laatste weken vaker dan normaal. Soepel lopende logistieke ketens zijn opeens verstoord, zekerheden zijn er niet meer. “Disrupties in de keten lijken de nieuwe werkelijkheid”, is de analyse van Nanne Schriek, projectleider supply chain management bij evofenedex. “De stabiliteit die we kenden – of dachten te kennen – is verdwenen. In het tijdperk van stabiliteit waren we in staat productie te verplaatsen naar lagelonenlanden en alles vanuit een centraal Europees distributiecentrum aan te leveren. Dat is misschien een gevolg van het feit dat we een beetje zijn doorgeslagen in het efficiënt regelen van alles. Nu pas komt de kwetsbaarheid van deze internationale ketens aan het licht.

Partijen hebben last van verminderde of volledig gestopte afzet, maar ook aan de toeleveringskant zijn er problemen. Oekraïne is bijvoorbeeld een belangrijke leverancier van grondstoffen. Als die aanvoer stilvalt, is het goed om te kijken of je je bedrijf wat wendbaarder kunt maken, om een aantal alternatieve aanbieders in je achterzak te hebben. Als je volledig afhankelijk bent van één leverancier, kom je vanzelf terecht in het risicomanagement. In deze instabiele tijden wil je grip op je keten hebben. Wij adviseren bedrijven hard aan de slag te gaan met digitalisering, waar nodig ketens opnieuw in te richten en businessmodellen aan te passen”, aldus Schriek.

Exportbelemmeringen

Lorenzo Jubithana is jurist bij evofenedex en volgens hem leiden sancties vaak tot verstoring van de supply chain. “Of je nou exporteert of importeert, je hebt er last van. Kijk alleen maar naar de contractuele gevolgen. Kun je (lopende) overeenkomsten nog wel aangaan of nakomen? Of neem de overheidsmaatregelen, daar vallen bijvoorbeeld exportbelemmeringen of het volledig dichtgooien van grenzen onder. In het Rusland-Oekraïneverhaal zijn nieuwe sancties ingesteld op grond van een al even nieuwe richtlijn. Voor sommige producten wordt het dan moeilijker om ze te exporteren.

Een mooi voorbeeld van een dualusegoed is een lift op een vrachtschip. Die kan worden gebruikt om goederen mee in en uit het schip te halen, maar kan ook worden ingezet als munitielift. Dat laatste moet dan precies worden omschreven in het exportdocument en zoiets kan voor onverwachte vertragingen zorgen. En soms merken bedrijven dat ze plotseling niet meer aan de regels voldoen en daardoor niet meer mogen exporteren”, legt Jubithana uit.

Inflatie

Contracten zijn volgens Jubithana het belangrijkst. “Het is belangrijk om in contracten te gaan opnemen dat risico’s beperkt worden. Er moet, in het geval van sancties, vrijheid zijn voor beide partijen om te onderhandelen over een andere uitkomst, opschorting of ontbinding van het contract. Als dat soort zaken allemaal nog niet in het contract staan, blijft het risico op verstoring van de supply chains groot. Denk daarbij ook aan de leveringstermijnen of bijvoorbeeld tussentijdse prijsaanpassingen. We hebben nu een flinke inflatie; als de prijzen van grondstoffen of van inkoop stijgen, moet je als bedrijf gerechtigd zijn om zelf ook de prijzen te verhogen. Of om bijvoorbeeld offertes een kortere geldigheidsduur te geven.

Maar het blijft oppassen geblazen. In de praktijk doen nu opeens heel veel bedrijven geen zaken meer met Rusland. Als er een sanctie wordt opgelegd waardoor de overeenkomst echt niet meer kan doorgaan, is dat gegrond. Maar als het alleen maar vanuit morele overwegingen is, is dat puur juridisch bekeken geen grond om van je afspraken af te zien”, waarschuwt Jubithana. “Er moet echt een reden zijn dat je niet meer kúnt leveren. Dat is best een belangrijk punt.”

Doorgeslagen

Het lastige aan sancties is bovendien dat ze van twee kanten kunnen komen, ze zijn ronduit onvoorspelbaar. Rusland kan sancties opleggen, maar de Europese Unie ook. Daarnaast kun je te maken krijgen met Amerikaanse sancties. Banken die belangen hebben in Amerika zullen geen betalingen faciliteren waar mogelijk een partij bij betrokken is die op de Amerikaanse sanctielijst (OFAC) staat.

Volgens Nanne Schriek heeft in situaties als deze alles met elkaar te maken. “Kijk naar de prijzen van brandstoffen, die vervoerders rechtstreeks raken. Of naar het chauffeurstekort; er zijn al te weinig chauffeurs, maar nu gaan een heleboel Oekraïense rijders naar huis om daar hun land te verdedigen. De oorlog slaat overal toe. Het maakt zichtbaar dat we misschien een beetje zijn doorgeslagen in het efficiencydenken, we zijn heel kwetsbaar geworden”, meent Schriek.

Hij wijst er tegelijkertijd op dat de situatie zoals we die nu meemaken ook kansen biedt. “Het is een aanjager tot anders denken: hebben we het nog over een supply chain, of kunnen we beter streven naar een netwerk van samenwerkende bedrijven? Kunnen we meteen de verduurzaming erbij betrekken? En kunnen we het idee achter het platform Compose, dat samenwerking in de logistiek beoogt en het rijden met halflege vrachtauto’s wil voorkomen, meteen toepassen?“

Leveringsvoorwaarden

Volgens Willemijn Gwanmesia, manager opleidingen internationaal bij evofenedex, onderscheiden er zich in de Oekraïne-Ruslandcrisis twee groepen bedrijven. “Eén zegt resoluut af te zien van verder zakendoen met Rusland, maar een tweede groep verkent wat er nog wél kan. Vooral die tweede groep zit natuurlijk met veel vragen, zoals: kan of mag ik bepaalde goederen nog leveren aan Rusland en zo ja, hoe krijg ik ze daar? Rijden er nog vrachtauto’s die kant op en bereiken die hun bestemming? En is betalingsverkeer nog mogelijk met mijn klant of leverancier?”

Voor je orders afsluit, check dan of je het product mag exporteren, adviseert Gwanmesia. Screen de klant, zijn aandeelhouders en het eindgebruik van het product. Als je onder de sancties nog mag exporteren, dan is het volgens Gwanmesia handig om in elk geval de leveringsvoorwaarden aan te passen. “Zorg dat de ontvangende partij verantwoordelijk is voor het transport. Bedrijven dáár kennen de situatie beter dan wij hier in het Westen.”

Oekraïnedossier

Het is verder zaak om sancties goed te bestuderen, zegt Gwanmesia. “Check aan wie je wel en aan wie je niet mag leveren, waarbij het belangrijk is om niet alleen naar de eerste klant te kijken, maar ook te onderzoeken of die bijvoorbeeld connecties heeft met een bedrijf dat wél op de sanctielijst staat. En dat gaat behoorlijk ver. Wil je zaken doen met Rusland, wees dan bereid gedegen onderzoek te doen en maatregelen te nemen.”

evofenedex doet er alles aan om leden zo goed mogelijk te informeren. Op de website is een vrijwel dagelijks geactualiseerd Oekraïnedossier, er zijn regelmatige coffeebreaks waarbij leden met elkaar kunnen sparren en ervaringen uitwisselen en via webinars worden leden eveneens bijgepraat. Dit voorjaar komen er voor leden dagtrainingen over het fenomeen ‘omgaan met sancties’.

“Via de EU Sanctions Map kun je zelf gratis checken welke sancties er op dit moment gelden. Erg handig als je een aantal klanten wilt screenen. Voor grote aantallen kun je terecht bij diverse commerciële partijen die dit voor je doen. Daarnaast kan bijvoorbeeld de nog altijd geopende Nederlandse ambassade in Rusland een ‘companycheck’ uitvoeren voor een bepaald bedrijf.”