Grote risico’s door verkeerde afvalindeling

Zwavelzuur met aceton

Rooijakkers schudt met gemak een voorbeeld uit zijn mouw hoe lastig die classificatie soms is. “Laatst zat ik bij een bedrijf met zwavelzuur dat vervuild was met aceton. Dat zijn laboratoriummonsters geweest. Het bedrijf spoelt zijn bekers en flessen met aceton om ze te kunnen hergebruiken. Bij afval heb je dan een mengsel van zwavelzuur en aceton, dat ook nog eens brandbaar is. Het bedrijf wilde de mix wegsturen als ‘afval zwavelzuur’. Maar dat is onjuist én gevaarlijk, want het is een mengsel geworden. Volgens het ADR moet je dit classificeren als bijtende vloeistof die ook brandbaar is. Daar is een UN-nummer voor. En daar moet de juiste afvalstroom bij worden gezocht.”

Het vinden van de juiste classificatie voor het gevaarlijke mengsel zal in dit specifieke geval geen probleem zijn geweest, want het speelde zich af in een laboratorium, dé plek waar mengsels kunnen worden getest. Maar andere bedrijven waar afval ontstaat, hebben vaak geen laboratorium. Die doen er volgens Rooijakkers verstandig aan desnoods een commercieel laboratorium in te schakelen om de samenstelling van een mengsel te testen. “Zo’n test kost veel geld, maar komt ten goede aan de veiligheid. Je kunt dan de best mogelijke indeling voor het vervoer bepalen zoals het ADR die voorschrijft. Daarnaast levert het op de lange termijn veel op als je daardoor jarenlang gebruik kunt maken van een juiste en mogelijk goedkopere afvalstroom.”

Kennis van ADR

Rooijakkers denkt dat veel fouten bij de afval­indeling zijn te voorkomen als alle betrokken partijen meer kennis zouden hebben van het ADR. “Wij zien bij veel afzenders een gebrek aan kennis. Maar ook bij afvalinzamelaars en -verwerkers. Sommige afzenders zijn bijvoorbeeld niet verplicht om een veiligheidsadviseur te hebben. Omdat ze geen eigen adviseur hebben, kiezen ze in overleg met de afvalinzamelaar of -verwerker een praktische, gecombineerde afvalstroom. Maar die stroom sluit soms níet aan op de classificatie van afval volgens het ADR.”

Hij vervolgt: “Een goed voorbeeld daarvan is de afvalstroom lijm-hars-kit. ‘Daar kan alles in’, krijgt de afzender soms te horen. Maar het ADR kent in de drie groepen lijm, hars en kit ook nog verschillende gevarenklassen. Onbrandbare lijm, hars en kit mag je bij elkaar doen. Maar kit kan soms ook in klasse 4 [brandbare vaste stoffen, red.] van het ADR vallen. En lijm en hars in klasse 3 [brandbare vloeistoffen, red.]. Vanuit het ADR moet je deze stoffen dan anders classificeren en voor andere afvalstromen kiezen dan ‘lijm-hars-kit’, bijvoorbeeld ‘lijm brandbaar’ en ‘hars brandbaar’. Deze afvalstromen bestaan gewoon.”

Rooijakkers noemt nog een ander voorbeeld waarmee een collega onlangs te maken kreeg. Een afvalverwerker had bij een klant een mengsel van diverse zuren aangetroffen. Omdat daar ook kleurpigment in zat, classificeerde de afvalverwerker de mix als brandbare verf. “Maar dat kan helemaal niet, want er wordt nergens gesproken over de eigenschap ‘brandbaar’. De afvalverwerker had moeten weten dat die indeling niet klopt. Maar ook de afzender, want die is volgens het ADR altijd verantwoordelijk.”

Betere samenwerking

De expert van evofenedex zou dan ook graag een betere samenwerking tussen afzenders en afvalinzamelaars en/of -verwerkers willen zien. “Zeker bij afzenders die geen veiligheidsadviseur hoeven te hebben. Het zou mooi zijn als de afvalverwerker in zo’n geval even die rol op zich kan nemen. Dat die met de aanbieder om de tafel gaat zitten en zegt: ‘We moeten de juiste classificatie vinden.’ Niet alleen als service, maar ook voor de eigen veiligheid. De medewerker van de afval­inzamelaar of -verwerker die contact heeft met de klant, zou eigenlijk veiligheidsadviseur moeten zijn als het om gevaarlijk afval gaat.”

Rooijakkers vervolgt: “En de afzender moet goed doorgeven aan de afvalinzamelaar wat voor afval hij aanbiedt. Want ik kom regelmatig bij afzenders die een kleine milieu­straat hebben waar allemaal dezelfde vaten staan. Ik zeg dan tegen het bedrijf: ‘Dat kan níet, want ik zie verschillende soorten afval. De afzender heeft dan mogelijk verkeerde informatie doorgegeven aan de afvalverwerker. Dan zou je van de afvalverwerker weer verwachten dat hij na de eerste afhaalronde aan de bel trekt. Want als een vat in de vrachtauto van de afvalverwerker begint te borrelen, is het einde zoek.”

Drukopbouw

Kortom, het probleem moet sámen in de keten worden opgepakt, aldus de expert. Meer kennis en betere samenwerking tussen de ketenpartijen verhogen de veiligheid voor iedereen en daarbuiten. Want een verkeerde indeling van gevaarlijke afvalstoffen werkt immers door in de voorschriften voor verpakken, etiketten en documenteren.

Rooijakkers: “Neem bijvoorbeeld verpakkingen. Bij een restproduct van een zuivere stof is de juiste verpakking makkelijk te herleiden. Maar bij mixen gaan bedrijven vaak ten onrechte uit van de grootste hoeveelheid in het mengsel. Ze tellen de andere stof(fen) niet mee. Het zou echter zomaar kunnen dat de verpakking voor de zuivere stof niet geschikt is voor een mengsel. Stel, zuivere stoffen komen terecht in een mengsel en dat komt in een ­jerrycan met dichte dop. Dat zou dan voor drukopbouw kunnen zorgen, waardoor de jerrycan kan gaan barsten en lekken. Daarom moet je misschien een ander type dop gebruiken, een met ventilatiemogelijkheid.” 

1. Controleer altijd goed of je gevaarlijk afval hebt of niet. Het gaat hierbij om (niet-)ADR-geclassificeerd afval.
2. Zorg voor een degelijke stoffenregistratie in je bedrijf. Hieruit kun je vervolgens de afvalstromen destilleren.
3. Neem de risico’s van gevaarlijk afval altijd op in je risico-inventarisatie en -evaluatie (RI&E). Dit is zelfs verplicht. Risico’s zijn bijvoorbeeld reacties die bij stoffen kunnen ontstaan, zoals warmteontwikkeling, brand en explosiegevaar.
4. Stel een procedure op voor het classificeren van afvalstromen en volg die strikt. Trek meteen aan de bel als een mengsel niet in een bepaalde stroom valt. Dit is belangrijk voor de veiligheid in de keten.
5. De aanbieder ofwel de afzender van gevaarlijk afval is altijd verantwoordelijk volgens het ADR. Heb je als afzender geen veiligheidsadviseur in huis? Neem geen onnodige risico’s en schakel externe hulp in, bijvoorbeeld van evofenedex. Ook mi­lieustraten kunnen hulp krijgen van de ­vereniging.