“Geopolitieke conflicten zullen handel steeds meer verstoren”

Subtiel signaal

Vandaag de dag is volgens Diels bijna elk bedrijf direct of indirect geglobaliseerd, waardoor het getroffen kan worden door geopolitieke disrupties. “Het grote verschil met de tijd van de Koude Oorlog is dat landen voor het uitvechten van hun conflicten vooral economische wapens inzetten. Zoals importheffingen, het bevoordelen van de eigen industrie en de uitsluiting van landen van het internationale betalings­verkeer. Vroeger gebeurde dit vooral door de Verenigde Naties, de VS en de Europese Unie, maar nu zie je dat ook Saoedi-Arabië, India en vele andere landen dergelijke sancties gebruiken. Bovendien zijn de sancties niet meer vooral gericht op ‘schurkenstaten’ als Iran of Noord-Korea, maar zijn ook westerse landen het doelwit. Hierdoor worden ook branches getroffen die zich niet snel zien als doelwit van geopolitieke conflicten. Zo kregen Nederlandse fruittelers na het uitbreken van de oorlog in Oekraïne al snel te maken met Russische sancties, waardoor hun export instortte.”

Naast formele economische sancties passen landen tegenwoordig ook andere maatregelen toe. Diels: “Vooral China doet dit, door zijn afzetmarkt en grondstoffenvoorraden te gebruiken om andere landen op een subtiele manier onder druk te zetten als ze in de ogen van Beijing niet-correcte beslissingen nemen.” Als voorbeeld dat er vaak meer achter de Chinese maatregelen zit, geeft Diels het in juni 2024 ingestelde Chinese onderzoek naar het mogelijk dumpen van Europees varkensvlees op de Chinese markt. “De aanleiding hiervoor was de hogere importheffing op Chinese elektrische auto’s. Maar met een mogelijke importheffing op juist varkensvlees geeft Beijing een subtiel signaal aan Nederland, een van de grootste exporteurs van dit product, dat het niet blij is dat Nederland de verkoop van geavanceerde chipmachines aan China verder beperkt door de Amerikaanse exportverboden na te volgen.”

Betrouwbaarheid versus kostprijs

Bij hun zoektocht naar economische efficiëntie moeten bedrijven de komende jaren steeds meer rekening houden met potentiële geopolitieke spanningen, zegt Diels. Die kunnen disrupties veroorzaken in hun supplychains, markttoegang en financiële stromen, is de stellige overtuiging van de expert. “Juist die laatste worden steeds vaker als wapen gebruikt. Zo merken bedrijven die nog zaken mogen doen met Rusland dat hun klanten ze niet meer kunnen betalen, omdat banken niet meer willen samenwerken met Russische banken.”

Hij vervolgt: “Omdat betrouwbaarheid steeds belangrijker wordt dan alleen een lage kostprijs, voorzie ik dat bedrijven hun ketens gaan verleggen. Vooral door dichter bij huis te produceren in Oost-Europa en Noord-Afrika waar de kosten relatief laag zijn. Ook voor Europese bedrijven biedt deze de-risking van China, en op langere termijn misschien ook van de VS, kansen. Want als betrouwbaarheid belangrijker wordt dan de kostprijs, verbetert dat hun concurrentie­positie. Om het concurrentievermogen van duurzame bedrijven te verbeteren om zo de transitie naar klimaatneutraliteit te versnellen, kwam de Europese Commissie in 2023 overigens met het Green Deal Industrial Plan. Anderzijds gebeurt in China en de VS hetzelfde, doordat ook daar lokale bedrijven meer bevoordeeld worden, zoals met de Amerikaanse Inflation Reduction Act.”

In deze regionalisering ziet Diels een risico voor sommige Nederlandse fabrikanten. “Dit zijn vaak kleine bedrijven die de top van een bepaalde nichemarkt vormen, en onderdeel zijn van een mondiale keten waardoor ze sterk afhankelijk zijn van export. Als hun handelsketen minder mondiaal wordt, creëert dat grote uitdagingen omdat ze die grote schaal nodig hebben om succesvol te zijn.”

Deel 2 van het interview met Hans Diels verschijnt in de Globe van oktober. Hij vertelt dan hoe bedrijven het best kunnen omgaan met toekomstige geopolitieke conflicten.