Supplychain van de toekomst: digitale wedloop
De supplychains van 2040 zien er anders uit. Maar hoe precies, daar zijn deskundigen het nog niet over eens.
21-07-2023 Is Europa klaar voor de ‘Supplychain van de toekomst’? Waar Amerika en China toeleverketens in rap tempo digitaliseren en automatiseren, loopt Europa iets achter. Het is nog niet te laat, maar er moeten wel stappen worden gezet om ook in de toekomst slagvaardig te kunnen zijn. Dit concluderen experts die de afgelopen tijd om de tafel zaten bij evofenedex om te praten over de toekomstige ketens.
Hoe de toekomst van de supplychains er precies uitziet, dat is kijken in een glazen bol. Toch valt er wel wat te zeggen over de richting waar we met zijn allen naartoe gaan. De afgelopen tijd gingen diverse deskundigen onder leiding van evofenedex het gesprek aan over die richting, met daarbij het vizier op het jaar 2040.
Wat zeker is, is dat de wereld steeds onvoorspelbaarder wordt. Wie vijf jaar geleden had geroepen dat er een coronacrisis zou komen en dat Rusland een oorlog zou beginnen tegen Oekraïne, was gek aangekeken. Toch hebben deze crisissen gezorgd voor een wereldwijde schok als het gaat om de toevoer- en distributieketens. Veel bedrijven moesten zich in allerlei bochten wringen om door te kunnen blijven draaien of enorme pieken in de vraag te kunnen opvangen, en vele gingen op zoek naar alternatieven of mogelijkheden om de supplychains om te leggen.
Geopolitiek
De geopolitiek staat mede door de oorlog in Oekraïne onder spanning. Amerika en China vliegen elkaar regelmatig in de haren en leggen elkaar sancties op, waar ook Nederlandse bedrijven last van hebben. Denk bijvoorbeeld aan het uitvoerverbod van bepaalde machines van chipmaker ASML. Maaike Okano-Heijmans, senior onderzoeker bij instituut Clingendael en gespecialiseerd in geopolitiek van technologie en digitalisering, denkt dat de Amerikanen nog veel verder willen gaan dan ingrijpen via chipfabrikanten. “Dit is een voorbeeld van de bredere discussie over de verhouding met China. De houding van Amerika verschilt van hoe wij in Europa omgaan met China. In Amerika pakken ze de grote lijnen en zeggen ze: wij vinden China een bedreiging voor de veiligheid, zowel nationaal als economisch. Het gevolg van die stellingname is dat je dingen sneller verbiedt of dat je een sfeer creëert die China het moeilijk maakt.” Nederland en Europa staan daar volgens Okano fundamenteel anders in. “Daartoe zijn wij niet bereid. We willen wel de nationale veiligheid waarborgen, maar willen China niet als actor wegzetten op economisch vlak omdat concurrentie er mag zijn. Daar zitten vooral de verschillen, de bereidheid om verregaande maatregelen te nemen. Als je de exportbeperking (voor China) concreet bekijkt, controleer je dus het gebruik en de eindgebruiker van een technologie of dienst. Maar met kunstmatige intelligentie, hoe ga je dat ooit controleren?”
“In Amerika pakken ze de grote lijnen en zeggen ze: wij vinden China een bedreiging voor de veiligheid, zowel nationaal als economisch."
Samenwerking
Waar Amerika dus de confrontatie zoekt, zoekt Europa nog steeds ook de samenwerking. Juist omdat de wereld steeds digitale wordt, is samenwerken en elkaar vertrouwen steeds belangrijker aan het worden. Dat strookt niet met de geopolitieke ontwikkelingen. Want Europa wil wel samenwerken, maar volledig vertrouwen op China gaat ook Europa te ver. Volgens Okano moet op dat gebied dan ook worden gezocht naar een tussenweg. “We delen nu al veel met de Chinezen op papier, veel daarvan kan ook digitaal. Maar we moeten wél opletten dat we niet alle data over de schutting gooien en dat data veilig zijn. Data moeten niet zomaar met iedereen gedeeld worden. Soms worden data gevraagd die nergens voor nodig zijn. Eventueel zou je met vertrouwde Maaike Okano-Heijmans, partners wel iets meer data kunnen delen, afhankelijk van je relatie.”
Volgens Tom van Woensel, professor Goederentransport en Logistiek van onder meer TU Eindhoven, is dat nog best lastig. “Als je in een samenwerkingsmodel zit, zul je altijd vanuit vertrouwen dingen met elkaar moeten delen. Anders ga je trouwen zonder dat je elkaar iets vertelt.” Johan Kerver, lid van het managementteam van evofenedex en in die rol belast met supplychainmanagement, ziet dan ook twee wegen naar 2040. “Of het wordt een beetje delen, waarbij platforms uit Europa en China met elkaar communiceren via een connector waarbij de data bij de eigenaar blijven en alleen de transactie wordt vertrouwd. Of we gooien alles open, waarbij we naar een platform gaan. Maar dan moet je elkaar wel vertrouwen tot in het diepste van de ziel. Dan vertrouw je niet alleen de transactie, maar ook alles wat erachter zit. Dat laatste is binnen Europa al een uitdaging, laat staan op wereldschaal. Toch hebben we een dergelijke stip op de horizon wel nodig.”
“Die paar keer dat ik bedrijven data heb zien delen, kwamen tot stand omdat bepaalde personen elkaar al kenden op interpersoonlijk vlak en beslissingsbevoegdheid hadden.”
Privacy
Daarnaast is er volgens Okano ook nog een verschil in hoe de overheden in Europa en Azië tegen data aankijken. “In China en Taiwan gaat de overheid heel anders om met data. In beide landen vinden burgers privacy minder een issue dan dat wij dat hier vinden, al is dat om verschillende redenen. De rol van de overheid is dus een belangrijke om vertrouwen te krijgen in platforms. Je wilt weten wat je moet delen, je wilt dat iedereen hetzelfde deelt en je wilt weten hoe die data vervolgens worden gebruikt.”
Van Woensel vraagt zich dan ook af of samenwerking wel echt een haalbare optie is. “Die paar keer dat ik bedrijven heb zien samenwerken en echt data heb zien delen, kwamen tot stand omdat bepaalde personen elkaar al kenden op interpersoonlijk vlak en beslissingsbevoegdheid hadden. Denk bijvoorbeeld aan familiebedrijven.” Okano ziet nog een reden waarom samenwerking moeilijk is. “Ik denk dat bedrijven ook terughoudend zijn, omdat ze niet aan concurrenten willen laten weten waar ze zich bevinden. Veel informatie kan natuurlijk concurrentiegevoelig zijn.”
Europa
Los van de zojuist beschreven richting is er in Europa nog een hoop werk te verrichten, concluderen de experts. Van Woensel: “Neem bijvoorbeeld financiële stromen. Die zijn vaak niet duidelijk binnen bedrijven. Ook liggen de beslissingsbevoegdheden over het delen van data vaak op verschillende niveaus. En op welk niveau zitten bedrijven qua digitale maturiteit? Veel bedrijven zijn nog niet volwassen genoeg om intern alles zichtbaar te hebben op basis van data, laat staan om met externe partijen data te delen. Binnen veel bedrijven zijn er ook nog steeds veel silo’s die niet met elkaar samenwerken.”
"Bedrijven zeggen: los het op. Zorg ervoor dat er een duidelijke visie komt en creëer standaarden. Maar niemand durft zich te branden aan de infrastructuur.”
Privacy
Toch zullen bedrijven uiteindelijk een digitale transitie moeten ondergaan, denkt Kerver. “Europa stevent in de toekomst af op physical internet, dan zal er bij al die bedrijven toch echt wat moeten gaan gebeuren.” Maar ook binnen Europa moeten de overheid en het bedrijfsleven stappen zetten.
Kerver: “We beconcurreren elkaar binnen Europa door allerlei verschillen initiatieven en standaarden te introduceren. Voor bedrijven is dat niet werkbaar, gezien het feit dat ketens door heel Europa zitten. Dat is geen perspectief. Bedrijven zeggen: los het op. Zorg ervoor dat er een duidelijke visie komt en creëer standaarden. Maar niemand durft zich te branden aan de infrastructuur.”
Niet te laat
In China en de Verenigde Staten lijken ze op het gebied van digitalisering al verder te zijn. Europa heeft wat dat betreft een inhaalslag te maken, maar volgens de experts is het nog niet te laat. Daarbij is het van belang om op het gebied van automatisering en robotisering niet te sterk afhankelijk te worden van niet-Europese technologie. Okano ziet op dat punt nog wel wat hindernissen. “De strijd om talent is mondiaal. Ook in China hebben ze 800.000 techneuten nodig. Daarnaast is acceptatie van robots bij ons nog een ‘probleem’, in een samenleving als Japan zijn robots veel beter ingeburgerd. In Japanse verzorgingshuizen worden mensen al geholpen door robots.”
Door bijvoorbeeld op dat vlak samen te werken met Japan en níet met China, kan een deel van de robotiseringsvraag worden opgelost door middel van friendshoring. Hierbij doe je zaken met een land dat je vertrouwt. “De wereld is groter dan China. Over tien jaar zit er in Peking misschien weer een nieuwe leider met wie beter samen te werken valt. Maar daar kun je het op dit moment niet van laten afhangen. Dus verken andere landen die grote potentie hebben en die we nog niet hebben geprobeerd”, aldus Okano. De wereldwijde digitale wedloop is dan ook volop gaande en het bedrijfsleven moet stappen gaan zetten, zo menen alle experts. Daarbij moet de overheid vooral gaan faciliteren om bedrijven en onderwijsinstellingen daarop voor te bereiden. “Denk aan zaken als herscholing”, zegt Van Woen-sel, “maar ook aan het kritisch kijken naar de ketens. Want hoeveel bedrijven zijn nu echt gegaan voor nearshoring of friendshoring na al deze crisissen? Ik vermoed dat het resultaat bedroevend is.”
Okano hoopt vooral dat Europa een grotere rol krijgt om het digitaal delen van data te versterken. “Een Europees platform zou, om te beginnen, een goede stap zijn. Als de Europese Unie de kans krijgt, is dat een stuk efficiënter dan wanneer iedere lidstaat zelf aan de slag gaat. Maar zoals we allemaal zien, gaat dat nog weleens mis. Dan zegt ‘Den Haag’ dat het Europees moet worden geregeld. Maar als dat proces dan verder gaat, willen we het toch weer in Nederland regelen.”
Dit artikel is eerder verschenen in evofendex Logisticx magazine nr. 4
Auteur: Job Halkes
Supply Chaingers netwerk
Supplychainprofessionals die meer willen weten over de Supplychain van de Toekomst melden zich aan voor ons netwerk, exclusief voor leden van evofenedex.
Vragen over Supply Chain Management?
Nanne en zijn collega's helpen je graag verder