Circulariteit: de nieuwe taak voor de logistiek professional

“Er zijn twee veelvoorkomende misvattingen die ik tegenkom als het gaat over circulariteit”, begint Rick zijn verhaal. “De eerste is dat circulariteit iets nieuws is, maar dit is niet zo. Vroeger was het bijvoorbeeld veel normaler om je schoenen te laten repareren bij een schoenmaker in plaats van een nieuw paar te bestellen via Zalando. De globalisering, die ons veel welvaart heeft gebracht, begrijp me niet verkeerd, heeft ervoor gezorgd dat huidige supplychains zo geoptimaliseerd zijn, lees kostenefficiënt zijn ingericht, dat het toepassen van circulaire processen ontzettend lastig is. Circulaire processen zorgen nu eenmaal voor extra handelingen, zoals reparatie of retourlogistiek, die in de huidige ketens niet meer kunnen. Daarnaast spreek ik nog veel professionals die enkel aan recycling denken, als we het over circulariteit hebben. Hoewel recycling een belangrijk aspect is, omvat circulariteit veel meer. Denk bijvoorbeeld aan:

Herontwerp en ecodesign: producten zo ontwerpen dat ze langer meegaan en gemakkelijker te repareren zijn. Bijvoorbeeld modulaire smartphones waarbij individuele onderdelen vervangen kunnen worden in plaats van het hele apparaat. Een voorbeeld hiervan is de Fairphone, die bestaat uit modulaire onderdelen. Hierdoor is het veel gemakkelijker om zelf je batterij te vervangen dan bijvoorbeeld bij een iPhone.

Hergebruik en refurbishment: producten of onderdelen hergebruiken in plaats van ze weg te gooien. Denk aan het opknappen van gebruikte elektronica of meubels voor een tweede leven. Ahrend is zo’n bedrijf dat, naast de huidige processen, begon met het opzetten van circulaire processen. Inmiddels revitaliseren ze ontzettend veel kantoormeubilair op een centrale locatie om dit vervolgens voor een scherpe prijs weer aan klanten aan te bieden.

Remanufacturing: het proces waarbij afgedankte producten worden gedemonteerd en de bruikbare onderdelen worden gebruikt om nieuwe producten te maken. Dit is bijvoorbeeld gebruikelijk in de auto-industrie, maar ook bij machinebouwers wordt dit steeds gangbaarder. Lekkerkerker Dairy & Food Equipment is zo’n bedrijf. Zij maken allerlei machines die bij de verwerking en verpakking van zuivel komen kijken. Het interessante van deze machines is dat zij goedkoper in aanschaf zijn en daardoor ook een kortere terugverdienperiode hebben dan nieuwe machines. Iets wat aantrekkelijk kan zijn voor nieuwe ondernemers.

Lease- en servicemodellen: bedrijven bieden producten aan via leasecontracten of serviceovereenkomsten in plaats van via verkoop. Dit moedigt hergebruik en terugname van producten aan. In de grotere steden zie je bijvoorbeeld tegenwoordig veel mensen rijden op een fiets met een blauwe band. Het bedrijf Swapfiets is typisch een bedrijf dat werkt vanuit het serviceprincipe. Zodra er iets mankeert aan je fiets, leveren zij een andere fiets en gaat jouw fiets met hen mee ter reparatie. Zo zijn er nog tal van voorbeelden, waaronder Mitsubishi die liften tegenwoordig verhuurt in plaats van verkoopt en Philips waar je je verlichting huurt.

Waste-to-Resource: innovatieve methoden om afvalstromen om te zetten in waardevolle grondstoffen voor nieuwe producten. Bijvoorbeeld koffiedik dat gebruikt wordt voor de productie van bioplastic of als voedingsbodem voor het groeien van paddenstoelen. Het Rotterdamse bedrijf Rotterzwam bruikt deze paddenstoelen vervolgens weer om er bitterballen van te maken. Nijssen company doet dit in het kwadraat waar zij voedsel, dat niet (meer) geschikt is voor de consument, verwerkt tot veevoer.

Gevolgen voor de logistiek

Al deze processen en ontwikkelingen hebben uiteindelijk tot gevolg dat bedrijven te maken krijgen met uitgebreidere logistieke processen. Zo kan er een stuk retourlogistiek bij komen kijken, maar bijvoorbeeld ook het optimaliseren van de inzet van servicemonteurs en de voorraadniveaus van cruciale (reserve)onderdelen. Deze ontwikkeling zal er ook voor zorgen dat het meer dan eens van belang is om alle goederenstromen, zowel inkomend van leveranciers als retourstromen van klanten, goed inzichtelijk te hebben. 

Als bedrijf kun je uiteraard ook beslissen om niet alle handelingen zelf uit te voeren. Wellicht zijn er in jouw sector al andere bedrijven die hier ervaring mee hebben en waarmee je een samenwerking zou kunnen aangaan. Dergelijke constructies zullen ervoor zorgen dat er, naast de huidige leveranciers- en klantencontacten, extra afstemming met dit soort partijen nodig zal zijn, iets wat toch vaak bij de afdeling logistiek of supplychainmanagement wordt gelegd.

Daarnaast kan het implementeren van circulaire processen ook tot gevolg hebben dat er meer vloeroppervlakte voor handelingen, zoals reparatie, nodig is. Dit zal er ook voor zorgen dat de huidige oppervlakte van bedrijfspanden opnieuw ingericht moet worden.

Om als bedrijf goed te kunnen renderen in de nieuwe dynamiek van een circulaire bedrijfsvoering en om de juiste beslissingen te kunnen maken, is een solide digitale basis van onmisbaar belang. Houd maar eens zicht op al die goederenstromen van leveranciers, klanten, logistiek dienstverleners en samenwerkingspartners. Handmatig, via een Excel-bestand, kan dit toch snel ingewikkeld en foutgevoelig worden.

Voorbereiden op circulair ondernemen

Al met al is het voor logistiek professionals cruciaal om zich bewust te zijn van de brede implicaties van circulariteit op hun eigen werkzaamheden en van de bedrijfsvoering in zijn algemeenheid. Mocht je als ondernemer nog niet zo concreet bezig zijn met circulariteit als eerdergenoemde voorbeelden: op 15 oktober 2024 organiseert evofenedex, samen met haar partners, het event Logistiek Beweegt de Circulaire Economie. Via dit event kun je op een laagdrempelige manier kennismaken met het onderwerp en andere ondernemers helpen door met hen mee te denken over hun logistieke uitdagingen.

Voor de belangstellenden die daadwerkelijk de eerste voorzichtige stappen willen zetten op het gebied van circulariteit, dan start er op 22 oktober, voor de tweede keer, de workshopreeks ‘Circulair Ondernemen voor beginners’ bij evofenedex. Samen met een collega en met andere ondernemers, ga je verkennen hoe circulair jouw organisatie op dit moment al is en welke kansen circulariteit voor jouw organisatie kan bieden.