Nieuwe regels voor dubbelrol handelsagent/distributeur

De oude regels van de Groepsvrijstellingsverordening uit 2010 zijn sinds juni 2022 vervallen. Hiervoor zijn een nieuwe Groepsvrijstellingsverordening (GVO 2022) en Richtsnoeren inzake verticale beperkingen (Richtsnoeren 2022) in de plaats gekomen. Uit ledenvragen die bij de juristen van evofenedex binnenkomen, blijkt dat er onduidelijkheid bestaat over de invloed die deze herziene regels hebben op contracten met handelsagenten en distributeurs. In dit artikel bespreek ik allereerst de nieuwe regels en het kartelverbod. Vervolgens ga ik in op de gevolgen voor bestaande en nieuwe contracten.

Kartelverbod

Het kartelverbod vloeit voort uit Europese en nationale wetgeving. Dit verbod houdt in dat overeenkomsten tussen ondernemingen die een nadelige invloed kunnen hebben op de concurrentie, verboden zijn. Het gaat hier om zogenoemde verticale overeenkomsten. Dit zijn overeenkomsten voor de verkoop en inkoop van producten tussen bedrijven die op verschillende niveaus van de productie- of distributieketen werkzaam zijn. Kartelvorming kan op verschillende manieren plaatsvinden. Je kunt hierbij denken aan afspraken over de hoogte van de prijs van de producten die worden verkocht binnen het distributienetwerk, of het verdelen van afzetmarkten.

Vrijstelling

Het kartelverbod geldt niet als er een groepsvrijstelling van toepassing is. Er is sprake van een groepsvrijstelling als voldaan is aan bepaalde vereisten. Deze blijven onder de nieuwe regelgeving nagenoeg ongewijzigd, maar voor exporteurs met een groot distributienetwerk is het belangrijk hiervan op de hoogte te zijn. Er geldt een vrijstelling van het kartelverbod als aan twee voorwaarden is voldaan. Partijen die onderdeel zijn van de overeenkomst, moeten een gezamenlijk marktaandeel hebben van minder dan dertig procent in de markt waarin zij actief zijn, én de overeenkomst bevat geen zogenoemde ‘hardcore’ bepalingen. Dit zijn bepalingen die de concurrentie ernstig beperken. Voorbeelden hiervan zijn: verticale prijsbinding, marktverdeling en het beperken van online verkoop.

Handelsagent en distributeur

Het kartelverbod is niet van toepassing op agentuurovereenkomsten, maar wel op distributieovereenkomsten. Wat nu als een handelsagent tevens fungeert als distributeur? Moet er dan worden gekeken naar de agentuurovereenkomst of naar de distributieovereenkomst? Een distributeur mag namelijk niet profiteren van de uitzonderingen op het kartelverbod die gelden voor een handelsagent. De nieuwe regelgeving geeft hierover daarom enige duidelijkheid: er is ook sprake van een agentuurovereenkomst als een handelsagent voor een korte tijd het juridische eigendom verkrijgt over producten van de leverancier, waarbij de handelsagent geen kosten of risico’s draagt in verband met de eigendomsoverdracht van de producten.

Als een handelsagent tevens fungeert als distributeur, kan er volgens de nieuwe regels slechts sprake zijn van een agentuurovereenkomst als aan drie vereisten is voldaan. Allereerst moet de distributeur een vrije keuze hebben om te gaan werken als handelsagent. Ten tweede moet de leverancier/principaal alle relevante commerciële en financiële risico’s dragen die voortvloeien uit de agentuurovereenkomst. Volgens de nieuwe regelgeving vallen hieronder ook investeringen voor producten die op grond van een distributiesamenwerking worden verkocht. Tot slot moet er een duidelijk onderscheid zijn tussen de agentuur- en de distributieactiviteiten.

Bestaande en nieuwe contracten

Wat betekent dit nu voor bestaande en nieuwe contracten met handelsagenten en distributeurs? Voor bestaande contracten die zijn gesloten voor 31 mei 2022, geldt een overgangsperiode van een jaar. Bedrijven hebben dus nog tot 1 juni 2023 de tijd om te voldoen aan de nieuwe regels. Voor bedrijven die werken met een handelsagent die ook als distributeur fungeert, is het helemaal belangrijk de samenwerkingen goed in kaart te brengen. Ook partijen die werken met een handelsagent of een distributeur, moeten nagaan of zij werken volgens de herziene regels. Bovendien moeten zij controleren of er sprake is van een samenwerking met een handelsagent die een dubbele functie heeft. Nieuw gesloten contracten moeten voldoen aan de herziene regels. Internationaal ondernemers moeten een duidelijk onderscheid maken tussen de activiteiten van een handelsagent en een distributeur. Dit kan op verschillende manieren. Zorg onder meer voor duidelijke en aparte contracten, die de activiteiten van de handelsagent en de distributeur goed omschrijven.

Verduidelijking

De Europese Commissie heeft met de herziene regelgeving in het kader van het kartelverbod extra eisen gesteld aan samenwerkingen waarbij een handelsagent tevens distributeur is. De regels geven een verduidelijking van de kwalificatie en de verschillen tussen deze vormen van samenwerken. Ondernemers die (willen) samenwerken met tussenpersonen, moeten daarom extra aandacht besteden aan bestaande en nieuwe contracten, zodat zij in lijn met deze herziene regels werken.

Dit artikel is geschreven door Lorenzo Jubithana. Hij werkt als jurist Internationaal Ondernemen bij ondernemersvereniging evofenedex. Het artikel is ook verschenen in globe, het vakmagazine van evofenedex voor internationaal ondernemen.