Contracteren in onzekere tijden

De oorlog in het Midden-Oosten zorgt voor nieuwe onzekerheden. Volgens de Suez Canal Authority is het transport door het Suezkanaal in januari 2024 sterk afgenomen als gevolg van het conflict tussen Israël en de Palestijnen. Maar er is meer aan de hand in de wereld. Denk aan de machtsstrijd tussen de Verenigde Staten en China, de onrust in de Sahel en de oorlog in Oekraïne. Deze ontwikkelingen benadrukken de noodzaak voor bedrijven extra aandacht te besteden aan afspraken met partners uit de gehele supplychain om zich zoveel mogelijk tegen risico’s in te dekken.

Verkoop- en inkoopclausules

Bedrijven die zakendoen met partijen in het Midden-Oosten of andere conflictgebieden, doen er verstandig aan extra aandacht te besteden aan verkoop- en inkoopclausules in algemene voorwaarden, contracten en offertes. Er kunnen immers grote vertragingen ontstaan in de levering van producten, producten kunnen helemaal niet meer worden geleverd of de gehele overeenkomst kan wellicht niet meer nagekomen worden. Beoordeel daarom welke afspraken er zijn gemaakt over de levering of inkoop van jouw producten. Bekijk welke afspraken er zijn over leveringstermijnen en beoordeel of de overeengekomen ICC Incoterms® 2020-regels nog aansluiten bij de huidige situatie. Het herzien van de Incoterms®-regels kan helpen de verantwoordelijkheden en risico’s tussen leverancier en afnemer helder te krijgen in geval van vertragingen of andere problemen tijdens transport.

Bij vertragingen in de levering kunnen er gevolgen zijn voor zowel de leverancier als de afnemer. Een leverancier moet ervoor waken dat er geen boeteclausules zijn opgenomen en dat er geen vaste levertermijnen worden afgesproken. Ook moet de leverancier ervoor zorgen dat aansprakelijkheid voor schade door vertraging uitgesloten is. Een afnemer kan zich beschermen tegen vertragingen door op te nemen dat daarover duidelijk en snel gecommuniceerd dient te worden. Het opnemen van een bepaling over het vergoeden van de geleden schade door vertraging of het te laat melden daarvan is daarom raadzaam. Tot slot is het van groot belang voor afnemers dat zij niet afhankelijk zijn van slechts één leverancier, vooral wanneer de handel en transport plaatsvinden in een risicogevoelig gebied.

Prijsstijgingen

Hogere prijzen als gevolg van conflicten en onzekerheden kunnen ook een risico vormen voor commerciële contracten. Diverse factoren kunnen bijdragen aan een verhoging van de kosten. Denk bijvoorbeeld aan stijgende vrachtkosten, schaarste van grondstoffen en verhoogde risico’s bij het transporteren van goederen in conflictgebieden.

Om het risico van prijsstijgingen in onzekere tijden zoveel mogelijk te beperken, is het verstandig een prijswijzigingsclausule op te nemen in contracten, algemene voorwaarden en eventueel in offertes. Deze clausule maakt het mogelijk de prijzen aan te passen onder specifieke omstandigheden, zoals bij stijgende kosten als gevolg van conflicten, politieke instabiliteit of andere onvoorziene omstandigheden; mits dit specifiek is benoemd. Zorg hierbij ook voor duidelijke en redelijke afspraken voor beide partijen over de hoogte van de prijzen. Als afnemer is het belangrijk op te nemen dat prijzen helemaal niet of niet hoger dan een bepaald bedrag of percentage per jaar mogen stijgen. De leverancier wordt geadviseerd in de prijs rekening te houden met onvoorziene prijsverhogende omstandigheden.

Overmacht

Overmacht is een belangrijk onderwerp in tijden van onzekerheid. Indien er geen overmachtsclausule is opgenomen, vallen bedrijven terug op de wet. Deze wettelijke bepaling is algemeen geformuleerd waardoor het in de praktijk lastiger is om hierop terug te vallen. Daarom is het advies situaties van overmacht specifiek te benoemen. Een beroep op overmacht slaagt namelijk alleen als de specifieke omstandigheden goed zijn verwoord in het contract of de algemene voorwaarden, en er geen andere manier is om alsnog aan de overeenkomst te kunnen voldoen. Naast de term ‘oorlog’ kunnen de termen ‘(gewapende) conflicten’ of ‘vijandigheden’ genoemd worden. Ook ‘blokkades van cruciale doorvaarroutes als gevolg van conflicten’ is een gebruikelijke formulering.

Een geslaagd beroep op overmacht zorgt ervoor dat een schuldeiser geen nakoming van het contract kan vorderen en geen aanspraak kan maken op schadevergoeding, omdat de tekortkoming buiten de schuld van de schuldenaar ligt. Dit betekent niet dat het contract automatisch wordt beëindigd. In sommige gevallen kan voortzetting van het contract echter te veel risico’s met zich meebrengen, waardoor er financiële schade wordt geleden. Maak daarom duidelijke afspraken over het opzeggen van de overeenkomst in geval van overmacht. Hierbij is het mogelijk op te nemen dat het contract kan worden opgezegd als het partijen niet lukt tot overeenstemming te komen, en de situatie van overmacht langer dan een bepaalde periode duurt, bijvoorbeeld enkele maanden.

In tijden van onzekerheid is het voor bedrijven cruciaal hun weerbaarheid te vergroten en zich in te dekken tegen mogelijke risico’s door middel van duidelijke afspraken in contracten en algemene voorwaarden. Kijk daarom goed naar clausules in bestaande en nieuwe contracten over bijvoorbeeld levering, prijsstijgingen, overmacht en de beëindiging van het contract. Met duidelijke en heldere afspraken kunnen bedrijven zich beter wapenen tegen uitdagingen in onzekere tijden en kunnen geschillen worden voorkomen.

Dit artikel is geschreven door Lorenzo Jubithana, jurist Internationaal Ondernemen bij evofenedex. Het artikel is ook verschenen in globe, het vakblad voor internationaal ondernemen van evofenedex.

Advies nodig?

De juristen van evofenedex denken graag met je mee over contracteren in onzekere tijden.