EU pakt ontbossing aan

Nieuwe cijfers van Global Forest Watch lijken op het eerste gezicht positief: het verlies aan tropisch bos is in 2023 ten opzichte van 2022 met 9 procent afgenomen. Desondanks blijft de snelheid waarmee tropisch bos verdwijnt hardnekkig hoog. In 2023 verdween er zo’n 37.000 vierkante kilometer, een gebied bijna zo groot als Zwitserland. De EU Deforestation Regulation (EUDR) komt dus geen moment te vroeg. Dit artikel beantwoordt een aantal eerste vragen over deze ontbossingsverordening. Let op, voor houtproducten geldt een aantal uitzonderingen die we hier niet behandelen.

Wat houdt het verbod in?

Vanaf 30 december 2024 (of 30 juni 2025 voor bedrijven tot vijftig werknemers) is het verboden om bepaalde producten uit de Europese Unie (EU) te exporteren of op de Europese markt te brengen tenzij deze producten voldoen aan drie voorwaarden:

1. Ze zijn ontbossingsvrij. In grote lijnen betekent dit dat een product niet geproduceerd mag zijn op land dat na 31 december 2020 is ontbost (ook niet als volgens lokale regels de ontbossing legaal was);
2. Ze voldoen aan de lokale sociale en duurzaamheidswetgeving in het land van productie. Denk hierbij aan mensenrechten, landrechten en milieuwetten;
3. Ze zijn voorzien van een due diligence-verklaring waarin staat dat er een verwaarloosbaar risico is dat het product niet aan de EUDR voldoet. De Nederlandse term voor due diligence is gepaste zorgvuldigheid, wat een doorlopend proces inhoudt om risico’s in kaart te brengen en aan te pakken.

Let op, het verbod geldt dus ook voor producten die nu geproduceerd worden, maar pas na 30 december 2024 op de markt komen.

Om welke producten gaat het?

Er vallen zeven commodity's onder de verordening: vee, cacao, koffie, palmolie, rubber, soja en hout. En daarnaast veel afgeleide producten zoals vlees, leer, chocola, houtproducten, papier en glycerol. In de verordening is een lijst opgenomen met nummers uit de gecombineerde nomenclatuur (GN-nummers) waarvoor het verbod geldt. Staat een artikel niet in deze lijst, dan valt dit niet onder de ontbossingsverordening. Uitgangspunt is de GN-code die ook gebruikt wordt bij de aangifte ten invoer of aangifte ten uitvoer. Heb je verpakkingsmateriaal en het gaat in een product dat niet op de lijst voorkomt, dan valt dat product buiten de reikwijdte van deze wetgeving. Verder gaat het alleen om grondstoffen en producten die op of na 29 juni 2023 zijn gewonnen of geproduceerd.

Wat moet er in de due diligence-verklaring staan?

Vanaf 30 december 2024 moet een bedrijf dat een EUDR-product op de EU-markt wil brengen, eerst een due diligence-verklaring afgeven aan de betreffende nationale autoriteit. Het bedrijf is ook verantwoordelijk voor het due diligence-proces zelf. Dit bevat drie verplichte stappen:

1. Het verzamelen van gedetailleerde informatie die aantoont dat een product voldoet aan de EUDR, waaronder nauwkeurige geografische informatie over het stuk land waar de grondstoffen zijn ontgonnen;
2. Het uitvoeren van een risicoanalyse waaruit blijkt hoe groot het risico is dat een product niet voldoet aan de EUDR (hoog, normaal of laag risico);
3. Het terugbrengen van risico’s naar een verwaarloosbaar niveau.

Ook bedrijven die EUDR-producten exporteren, zijn verplicht deze drie stappen te doorlopen.

Bepaalde landen zullen door de Europese Commissie bij voorbaat al als ‘laag risico’ bestempeld worden. Hiervoor geldt dan voor onderdeel 2 en 3 een vereenvoudigde due diligence-procedure. Helaas is deze lijst nog niet beschikbaar, waardoor de kans bestaat dat er op 1 januari 2025 nog geen landen zijn waarvoor de vereenvoudigde procedure mag worden toegepast. evofenedex lobbyt er voor deze lijst zo vroeg mogelijk gepubliceerd te krijgen.

Hoe kom ik aan informatie over lokale wet- en regelgeving?

Op aandringen van onder meer evofenedex heeft de Europese Commissie toegezegd een portaal in te richten waar relevante wet- en regelgeving uit bronlanden wordt verzameld. Dit zal geen volledige lijst zijn, maar neemt bedrijven in elk geval een deel van het werk uit handen. De verantwoording voor het in kaart hebben en naleven van lokale duurzaamheids- en sociale wetgeving blijft bij bedrijven liggen.

Wat verandert er in mijn douaneprocessen?

De Europese Commissie heeft momenteel een bètaversie gereed van een digitaal platform waar bedrijven straks EUDR-zendingen moeten aanmelden. Dit platform is gebaseerd op het bestaande computersysteem van de commissie (TRACES), dat importeurs die aan fytosanitaire eisen moeten voldoen, al kennen. Het is de bedoeling dat je per zending gps-coördinaten invoert van de bronlocatie en de due diligence-statement uploadt. Het platform genereert vervolgens een nummer dat bij de douaneaangifte gebruikt moet worden.

Onduidelijkheid

In Nederland houden de Douane en de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit toezicht op de EUDR. Zij organiseren kwartaalbijeenkomsten voor brancheorganisaties en ondernemersverenigingen, waar evofenedex vragen stelt en zorgen van ondernemers aankaart. Helaas zijn veel details over de uitvoering van de verordening nog niet duidelijk. De verwachting is dat de Europese Commissie dit voorjaar de meeste vragen vanuit het bedrijfsleven zal beantwoorden.

Dit artikel is geschreven door Elmar Otten, senior beleidsadviseur Internationaal Ondernemen bij evofenedex. Het artikel is ook verschenen in globe, het magazine voor internationaal ondernemen van evofenedex.

Themagroep EUDR

evofenedex heeft in haar community-omgeving (exclusief voor leden) een themagroep over EUDR waar je het laatste nieuws kunt lezen, en vragen kunt stellen aan andere ondernemers of medewerkers van evofenedex. Daarnaast starten er twee werkgroepen. Een voor handels- en productiebedrijven en een voor logistiek dienstverleners. In deze werkgroepen kom je in een vaste samenstelling bij elkaar (offline en online), en help je elkaar de EUDR te implementeren. De eerste bijeenkomst bepalen we gezamenlijk hoe we dit gaan aanpakken, prioriteren we de thema’s en maken we werkafspraken. Samen weten en kunnen we meer dan ieder voor zich.

Wil je je ook aanmelden voor deze werkgroepen of is dit interessant voor een collega? En is jouw organisatie lid van evofenedex? Stuur dan een bericht naar de ledenservice via de button onderaan deze pagina.