10 vragen en antwoorden over bestaande en toekomstige (inter)nationale IMVO-wetgeving

CSRD is een Europese richtlijn die bedrijven verplicht jaarlijks te rapporteren over de impact van hun waardeketen op mens en milieu. Daarnaast moeten bedrijven ook een tegenovergestelde denkoefening doen, namelijk de risico’s en kansen in kaart brengen die van buitenaf op hun organisatie afkomen. Zoals risico’s en kansen als gevolg van klimaatverandering en extreme weersomstandigheden. Hoe een bedrijf moet rapporteren, wordt uitgewerkt in European Sustainability Reporting Standards (ESRS). Deze gaan in op milieuaspecten, sociale aspecten en beheer. Telkens moet gerapporteerd worden over de strategie, het beleid, de doelen, plannen en middelen, prestaties en potentiële financiële gevolgen, risico’s en kansen.

Bedrijven die nu al onder de Non-Financial Reporting Directive (NFRD) vallen, moeten al in 2025 rapporteren over boekjaar 2024. Grote bedrijven die niet onder de NFRD vallen, moeten in 2026 verslag doen over boekjaar 2025. Beursgenoteerde mkb-bedrijven moeten in 2027 rapporteren over boekjaar 2026. Een bedrijf is volgens CSRD ‘groot’ als het aan 2 van de volgende 3 criteria voldoet: 1. het telt 250 of meer medewerkers; 2. het balanstotaal is meer dan 20 miljoen euro; 3. de netto-omzet is meer dan 40 miljoen euro. Het niet-beursgenoteerde mkb valt niet direct onder de CSRD, maar zal klanten toch moeten kunnen informeren over de impact van hun producten op mens en milieu. In het kennisdossier CSRD vind je meer informatie hierover.

Waar de CSRD zicht richt op het rapporteren over duurzaamheid, moet de CSDD-richtlijn bedrijven daadwerkelijk aanzetten tot het voorkomen, stoppen en verhelpen van negatieve impact. De CSDD is nog in ontwikkeling, maar zal als de EU op snelheid blijft in 2024 worden goedgekeurd. Daarna hebben lidstaten 2 jaar de tijd om de richtlijn te implementeren in nationale wetgeving. Nederland kan hier snel acteren omdat het al een conceptwet klaar heeft liggen. Daarover straks meer.

Waar bij de CSRD veel nadruk op de eigen organisatie ligt, staat in de CSDD de waardeketen centraal. Bedrijven zijn aansprakelijk voor hun eigen handelen, maar hebben daarnaast een inspanningsplicht die de hele keten omvat. De mate van betrokkenheid bepaalt in welke mate maatregelen genomen moeten worden om negatieve impact terug te dringen. Niet alles hoeft tegelijk, een prioriteitenanalyse bepaalt de volgorde.

De verwachting is dat de CSDD in 2024 van kracht wordt en dat Nederland deze richtlijn rond 2026 in nationale wetgeving heeft omgezet. In 2028/2029 lopen de overgangstermijnen af en moeten bedrijven die onder de wetgeving vallen, de regels echt toepassen. Exacte data zijn op dit moment nog niet te geven.

Een aantal Tweede Kamerpartijen, waaronder ChristenUnie en D66, hebben in 2021 het initiatief genomen de Wet verantwoord en duurzaam internationaal ondernemen (Wvdio) te ontwerpen. Net als bij de CSDD-richtlijn staan de 6 OESO-stappen voor due diligence centraal (zie hiervoor Due diligence in 6 stappen). Hierdoor is de basis van beide regelingen vergelijkbaar, al zijn er zeker ook verschillen. De Wvdio is nog in behandeling in de Tweede Kamer. In september 2023 heeft de Kamercommissie Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking besloten dat een verbeterde versie van het wetsvoorstel nog een keer door de Raad van State moet worden beoordeeld. Doordat het traject rond de CSDD momenteel sneller verloopt dan die van de Wvdio, bestaat de mogelijkheid dat het werk dat voor de Wvdio is gedaan, gebruikt zal worden om de Nederlandse implementatie van de CSDD uit te werken.

De CSRD en conceptteksten van de CSDD richten zich beide op grote bedrijven. Maar ook mkb-ondernemingen krijgen met de wetgeving te maken. Want vaak zijn zij toeleverancier van bedrijven die wél direct onder de wetgeving vallen. Hierdoor kunnen zij gevraagd worden informatie aan te leveren en IMVO-vereisten toe te passen. evofenedex adviseert daarom ook mkb-ondernemingen IMVO-beleid in hun organisatie te implementeren op basis van de 6 OESO-stappen (zie hiervoor Due diligence in 6 stappen). Deze ondernemingen moeten op zijn minst in staat zijn informatie over de impact van hun bedrijfsactiviteiten op mens en milieu te delen met hun klanten. Dit betekent ook dat zij inzicht moeten hebben in het gedrag en impact van hun eigen toeleveranciers.

evofenedex heeft een eigen IMVO-denktank met leden die samen kennis en ideeën uitwisselen over het implementeren van wetgeving en het creëren van impact. CSRD en due diligence zijn belangrijke onderwerpen maar ook andere regelgeving en thema’s komen in deze community aan de orde. Samen met de denktank ontwikkelen wij instrumenten en projecten. Verder organiseert evofenedex regelmatig bijeenkomsten en webinars rondom IMVO-gerelateerde onderwerpen, zoals over CBAM, due diligence en CSRD. Kijk voor meer informatie in het IMVO kennisdossier.

Een andere goede startplek met concrete informatie en inspiratie is het IMVO-steunpunt van de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland.

Specifiek voor due diligence betreffende IMVO heeft de Sociaal-Economische Raad een goede handleiding gemaakt met een uitgebreide FAQ die je op weg helpt.

Wil je meer weten over kinderrechten? Kijk dan op Komt er kinderarbeid voor in jouw keten?

Gepaste zorgvuldigheid is nooit klaar. De OESO-richtlijnen voor Multinationale Ondernemingen en de United Nations Guiding Principles on Business and Human Rights schrijven voor wat redelijkerwijs van bedrijven verwacht kan worden, rekening houdend met effectiviteit en uitvoerbaarheid. De OESO-richtlijnen stellen dat in kaart gebracht wordt in welk deel van de waardeketen de risico’s het grootst zijn en vraagt dat de geprioriteerde risico’s aangepakt worden.

Let op! Het implementeren van de OESO-richtlijnen is een prima basis om aan het brede scala aan IMVO-wetgeving te voldoen, maar besef dat deze niet exact hetzelfde zijn. Houd dus ook de afzonderlijke wetten in de gaten.

Zowel bij de ontwikkeling van de CSDD als de Nederlandse tegenhanger daarvan worden het bedrijfsleven, het maatschappelijk middenveld en de wetenschap goed betrokken. Als ondernemersvereniging praat evofenedex hier direct of via haar Europese vertegenwoordigers over mee, en stemt zij haar inbreng af binnen de diverse raden van de vereniging en met de deelnemers aan de IMVO-denktank.

Vanuit haar afdeling Collectieve Belangenbehartiging oefent evofenedex invloed uit op landelijke en Europese politiek, zodat regelgeving niet alleen ambitieus is, maar in de praktijk ook werkt en resultaat geeft.

Duitsland: Lieferkettengezetz

Duitsland heeft al zijn eigen due diligence-wetgeving ingevoerd. Het Lieferkettengesetz, ook bekend als Sorgfaltspflichtengesetz, lijkt sterk op de Corporate Sustainable Due Diligence Directive en is gebaseerd op de OESO-richtlijnen. De wet is sinds 2023 van toepassing op Duitse bedrijven met meer dan 3000 werknemers. Vanaf 2024 zal de wet ook van toepassing zijn op bedrijven met meer dan 1000 werknemers. Deze nieuwe wet gaat verder dan de huidige wetten en verplicht Duitse bedrijven een transparante toeleveringsketen te hebben. Dit betekent dat zij dit ook kunnen vragen van hun upstream- en downstreampartners in de keten. Het Bundesamt für Wirtschaft- und Ausfuhrkontrolle (BAFA) is de Duitse overheidsinstantie die verantwoordelijk is voor het toezicht op de opgelegde verplichtingen. Als een bedrijf zijn wettelijke verplichtingen niet nakomt, kan BAFA sancties uitvaardigen en boetes tot 50.000 euro opleggen.

Frankrijk: Loi Sur le Devoir de Vigilance des Multinationales

Deze Franse wetgeving is in 2017 ingevoerd en omvat een algemene aansprakelijkheid op het gebied van mensenrechten en milieu, voor Franse bedrijven met meer dan 5000 werknemers in Frankrijk of met meer dan 10.000 werknemers wereldwijd. De wet verplicht deze bedrijven om, in overleg met belanghebbenden en vakbonden, een monitoringsplan te ontwikkelen. Deze wet heeft betrekking op de activiteiten van het bedrijf zelf, en op die van zijn dochterondernemingen, contractanten en leveranciers. Naast rapportage is vereist dat bedrijven de doeltreffendheid van hun plan om de risico's op het gebied van mensenrechten en milieuschade te beperken, controleren. Deze strategieën moeten openbaar worden gemaakt om een transparantere toeleveringsketen te waarborgen. Bedrijven die nalaten deze monitoringsplannen te publiceren of uit te voeren, kunnen van de rechter een dwangbevel of dwangsom opgelegd krijgen. Bovendien kunnen zij aansprakelijk worden gesteld als de schade rechtstreeks door derden is veroorzaakt. Zelfs als het bedrijf niet op de hoogte was door het gebrek aan monitoring en controle en deze wet dus niet uitvoerde.

Verenigd Koninkrijk: UK Slavery Act 2015

De UK Slavery Act 2015 is van toepassing op bedrijven met activiteiten in het Verenigd Koninkrijk die een omzet hebben van meer dan 36 miljoen Britse pond. Op 31 maart 2016 werden bedrijven verplicht te rapporteren over de activiteiten met betrekking tot mensenrechten die in hun toeleveringsketen plaatsvinden. Het bedrijf moet een Modern Slavery Statement publiceren in een rapport dat 5 zaken moet bevatten:

1. Een schets van het bedrijf, de structuur en de toeleveringsketens;
2. Details met betrekking tot opleiding en communicatie van werknemers;
3. Geïdentificeerde risico's en de genomen tegenmaatregelen;
4. Relevante prestatie-indicatoren om de doeltreffendheid te controleren;
5. Beleid en procedures.

Als het bedrijf zich niet aan de regels houdt, kan dit financiële boetes, reputatieschade, juridische procedures met mogelijk gevangenisstraf en een verstoorde toeleveringsketen tot gevolg hebben.

Ook buiten de EU is een rapportage- en onderzoekplicht van toepassing op het gebied van mensenrechten en duurzaamheid. Als voorbeeld lichten we hieronder 2 Amerikaanse wetten toe.

California Supply Chain Transparency Act

Deze wet verplicht grote detailhandelaren en producenten die zakendoen in Californië op hun website hun “inspanningen om slavernij en mensenhandel uit te bannen uit hun directe toeleveringsketen voor tastbare goederen die te koop worden aangeboden” bekend te maken. In de praktijk heeft deze wet een beperkte impact op de manier waarop bedrijven hun toeleveringsketen controleren.

Uyghur Forced Labor Prevention Act

De Uyghur Forced Labor Prevention Act (UFLPA) is in 2022 in werking getreden. Hierbij gaat het om een importverbod op producten die geproduceerd worden door vervolgde minderheidsgroepen in de Chinese regio Xinjiang. De UFLPA bouwt voort op eerdere wetgeving die in 2020 van kracht werd, de Uyghur Human Rights Policy Act. Deze stelt dat: “Alle goederen, waren, artikelen en koopwaar die geheel of gedeeltelijk zijn gedolven, geproduceerd of vervaardigd in Xinjiang, zijn gemaakt met dwangarbeid en mogen daarom niet worden ingevoerd in Amerikaanse havens”.

In onderstaand overzicht staan een aantal belangrijke Europese regelingen over activiteiten van bedrijven die effect hebben op de samenleving of het milieu.

• Deforestation regulation – Regels voor bedrijven om ervoor te zorgen dat producten op de EU-markt niet met ontbossing of bosdegradatie te maken hebben. Gaat niet alleen over hout maar ook over bijvoorbeeld soja, palmolie, koffie en cacao, waar mogelijk bos voor gekapt is. In werking sinds 29 juni 2023;
• Carbon Border Adjustment Mechanism (CBAM) – Importheffing op bepaalde productgroepen die bij de productie veel CO2 uitstoten. Per 1 oktober 2023 in werking;
• EU ecodesign for sustainable products – Een set aan duurzaamheidseisen voor bepaalde productgroepen. In ontwikkeling als update van de bestaande Ecodesign Directive;
• EU green claims initiative – Maatregelen om duurzaamheidslabels op producten te verduidelijken en greenwashing tegen te gaan. In ontwikkeling;
• Herziening Packaging and Packaging Waste Directive - De nieuwe verordening moet herbruikbare verpakkingen en recyclebaarheid stimuleren en overbodig verpakken en materiaalverbruik terugdringen. In ontwikkeling.