Handelsketens zijn kwetsbaar geworden

Anno 2023 is de voorspelbaarheid en daarmee ook de stabiliteit in handelsketens (het commerciële deel van supplychains) ver te zoeken. Door de, soms ingrijpende, disrupties en veranderingen, zien internationaal ondernemers zich steeds vaker genoodzaakt grip te krijgen op hun ketens. Dit leidt ertoe dat de werkzaamheden van exportmanagers vandaag de dag worden gekenmerkt door een hoge mate aan kortetermijnacties en aan een toenemende noodzaak van interne overleggen en discussies met klanten. Supplychainmanagers ervaren hetzelfde met hun toeleveringsketens. Zowel aan de inkoop- als aan de verkoopzijde zijn dit vaak supply webs geworden, waarin alles met elkaar in verbinding staat.

Zo heeft de oorlog in Oekraïne niet alleen directe gevolgen voor de spoorverbinding tussen China en Europa, maar krimpt daardoor ook de chauffeursmarkt. Bij productiebedrijven kunnen zo tekorten aan grondstoffen en halffabricaten ontstaan, waardoor het niet meer vanzelfsprekend is dat verkochte goederen ook leverbaar zijn.

Door al deze actuele ontwikkelingen ontstaat er voor zowel exporteurs als importeurs een toenemende druk een veerkrachtige handelsketen te ontwerpen. Een keten waarbinnen digitalisering en verduurzaming voortvarend worden opgepakt en waar niet alleen van (verkoop)platformen gebruik wordt gemaakt, maar waar juist tijd en moeite worden gestoken in autonomie, strategie en wendbaarheid van die keten. Deze trend wordt versterkt door de wettelijke eisen op het gebied van Internationaal Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen (IMVO) en de CO₂-beprijzing op transport. Bij evofenedex zijn wij ervan overtuigd dat deze ontwikkelingen niet meer vrijblijvend zijn en dat je nu moet gaan handelen om straks mee te kunnen met wat niet alleen de wetgever, maar ook de moderne klant vraagt. Bij dit alles staat een goede samenwerking met zowel externe als interne ketenpartners centraal. Deze uitdagingen van vandaag, morgen en overmorgen - in combinatie met de disrupties in de wereld - zorgen voor grote uitdagingen voor Nederlandse handels- en productiebedrijven.

Supplychain van de Toekomst

Ondernemersvereniging evofenedex ziet al langer het belang van kennisuitwisseling binnen de netwerken van bedrijven. Hiervoor liggen kansen in het ombuigen van het netwerk van Supply Chaingers naar een lerende community, waarbinnen - door samenwerking en het delen van ervaring en kennis - gezamenlijk nagedacht kan worden over het toekomstgericht maken van handelsketens. Onderling vertrouwen vormt hiervoor een belangrijke basis. Inmiddels zijn ruim honderd professionals van bedrijven uit verschillende sectoren en bedrijfsgroottes aangesloten.

Om deze toekomst gezamenlijk te kunnen ontleden in voor ondernemers te nemen stappen, doorlopen we deze stappen eerst samen met TNO. Hiervoor organiseerden we onlangs discussietafels met experts om de context van de Supplychain van de Toekomst te duiden. Welke invloed heeft de geopolitieke situatie op handel en logistiek? Zullen handelsketens zich meer ontwikkelen tot local-to-localconcepten? Welke rol spelen digitalisering en data privacy in 2023? Wat is de invloed van platformen en hoe wordt privacy geborgd?

In het voorjaar van 2023 overleggen we met supplychainexperts welke trends en vragen verder uit deze context zullen volgen. Dit moet zorgen voor meer behapbare uitdagingen, die we vervolgens, samen met leden en door het delen van best practices, kunnen opknippen in lessen en nieuwe onderzoeksvragen. Dit alles willen we vervolgens oppakken met onze kennispartners. Naast TNO zijn dit onder meer TKI Dinalog, Topsector Logistiek en diverse universiteiten en hogescholen.

Problemen bij uitleveren

Veranderingen in handelsketens leveren bedreigingen op voor internationaal ondernemers. Een actueel voorbeeld hiervan is het tekort aan chips en de daarmee gepaard gaande strijd tussen de Verenigde Staten en China, waarin Nederlandse fabrikanten worden meegezogen. De algemene schaarste aan grondstoffen, halffabricaten en componenten, een tekort aan opslagcapaciteit en transportproblemen, kunnen tot gevolg hebben dat goederen minder (snel) geproduceerd worden. Dit kan problemen geven bij het uitleveren daarvan. Onzekere doorlooptijden zijn dodelijk voor de exportsales. Denk bijvoorbeeld aan termijncontracten waarbij vaak penalty’s gehanteerd worden bij te late levering. Ook bij seizoensproducten zie je problemen. Zo heeft bijvoorbeeld de fietsindustrie de laatste jaren veel problemen gehad met uitleveren.

Hoewel sommige productiegoederen nog schaars en duur zijn, puilen sommige magazijnen uit. Door het afschalen van productie in Zuidoost-Azië, door oplopende doorlooptijden en door het afkoelen van de economie (vraaguitval), zijn de voorraden bij groothandelaren, de retail en bij sommige productiebedrijven boven het gewenste (strategische) niveau komen te liggen. Dit na-ijleffect van de lockdowns gaat ten koste van de cashflow.

Te duur voor eindklant

De stijgende energieprijzen kunnen ervoor zorgen dat producten te duur worden voor de eindklant, waardoor de verkoop kan afnemen. Als er dan ook nog eens nieuwe toetreders uit het buitenland op de thuismarkt komen, wordt de concurrentiedruk groter. De stijgende prijzen voor gas en elektriciteit kunnen er ook voor zorgen dat de marge en winst op verkochte producten dalen. Stijgingen kun je immers maar tot een bepaald punt doorberekenen. Welk punt dat is, wordt enerzijds bepaald door de prijselasticiteit van de vraag en anderzijds door het ‘openzetten van je markt’ voor toetreding van buitenlandse concurrenten. Dit kan verregaande consequenties hebben voor het divers inzetten van je kanalen (multi channeling). Want hoe meer partijen of tussenpersonen er in de keten opereren, hoe lastiger het wordt een goed nettoresultaat over te houden.

Disrupties, zoals pandemieën, natuurrampen, oorlogen en sancties, kunnen er bovendien voor zorgen dat afzetmarkten onbereikbaar worden. Letterlijk, doordat markten niet meer toegankelijk zijn, maar ook doordat consumenten minder of zelfs helemaal geen producten meer kunnen kopen. Daarnaast treden bij leveranties vaak betalingsrisico’s op. Of moeten betalingstermijnen verlengd worden om (key)accounts nog enigszins te bedienen.

Op financieel vlak hebben exporteurs ook te maken met veranderde wisselkoersen. Momenteel is er weer een evenwicht, maar een tijdje terug was de US-dollar te sterk. Mkb-bedrijven zijn echter lang niet altijd bezig met het afdekken van een te sterke dollar ten opzichte van hun euro. Afrekenen in dollars kan daarom een motivatie zijn om supplychains naar Europa te halen; bij voorkeur in lidstaten van de Europese Unie (EU).

Forecasting per maand

Om wendbaar om te gaan met alle bedreigingen kunnen bedrijven flexibele oplossingen zoeken, die ook voordelen kunnen opleveren en die voor nieuwe kansen kunnen zorgen, zoals reshoring of nearshoring van productie naar stabiele landen. Dit geeft minder kans op leveringsproblemen, zorgt voor lagere transportkosten en voor minder CO₂-uitstoot. Een andere oplossing is; inkopen bij meerdere leveranciers in verschillende landen of regio’s, zodat je niet afhankelijk bent van één leverancier. Aan de verkoopkant kun je proberen nieuwe afzetmarkten te betreden en nieuwe klantgroepen te vinden. Denk hierbij ook eens aan online verkoopmethoden, zoals het b2b-platform Alibaba.com, in plaats van aan de gebruikelijke keuze tussen agent, distributeur en eigen vestiging.

Digitalisering is goed te gebruiken bij het voorspellen van toekomstige ontwikkelingen. Want de markt is onzeker en grillig. Nu hebben groothandel en retail meer dan voldoende voorraad, maar mogelijk is omstreeks Pasen de recessie voorbij en neemt de vraag absurd toe. Lastig verhaal als je als exportmanager het management een forecast moet gaan afnemen. Forecasting per maand kan hierbij van pas komen. Een intensief contact met je keyaccounts is sowieso van belang, zodat je tijdig kunt anticiperen. Zo kun je ook beter naar de klant communiceren hoe zijn levering er voor staat. Door te weten wat voor jouw klant echt belangrijk is en daarnaar te handelen, bouw je een goede relatie met hem op en vergroot je je klantwaarde.

Door supplychains te optimaliseren door middel van ketensamenwerking, kunnen bedrijven hun leveringsbetrouwbaarheid en dus hun klantwaarde optimaliseren, waardoor zij zich kunnen onderscheiden van de concurrentie. Dit zorgt én voor klantenbinding én trekt nieuwe klanten aan. Vergeet daarbij niet dat voor je supplychains een goed risicomanagement onmisbaar is. Het helpt vaak op zoek te gaan naar ondernemers die complementair zijn en die dezelfde afnemers (willen gaan) bedienen. Soms kun je gewoon meeliften op de ‘rug’ van een ander. Denk bij dit piggy backing aan een ondernemer die lederen armbandjes verkoopt en aansluiting zoekt bij een bedrijf die luxe mode op de markt brengt.

Dit artikel is geschreven door Michel Disselhorst (exportconsultant) en Nanne Schriek (projectmanager SCM) van ondernemersvereniging evofenedex. Het artikel is ook verschenen in globe, het vakmagazine van evofenedex voor internationaal ondernemen.