Meer regels noodzakelijk om efficiënt de logistiek te verduurzamen

De twee hebben zich tijdens het onderzoek verbaasd over de vele wet- en regelgeving die er is. “En er is ontzettend veel regelgeving waar de logistiekeling geen weet van heeft. Dat terwijl een fors aantal van die wetten een enorme impact heeft op hoe het gaat in de keten. En er komt nog veel aan zoals de CSDDD (Corporate Sustainability Due Diligence Directive), op grond waarvan ondernemingen de milieu- en mensenrechtenimpact van hun eigen partijen en van de partijen in de waardeketen in kaart moeten brengen. Vrijwel iedereen vindt duurzaamheid belangrijk, zo blijkt uit de interviews, Daar is geen discussie over. En dat is echt anders dan zeg vijf jaar geleden, toen dat veel minder speelde”, vertelt Van der Veen.

Koning ziet daarin ook een paradox. “Iedere ketenpartij is voor meer duurzaamheid, tot aan de eindconsument toe. Maar je ziet daar wel twee gezichten. Iedereen wil. Maar als het gaat om het concreet echt anders te doen door keuzes te maken of bepaalde gewoonten op te geven, dat is weer een ander verhaal. Natuurlijk ziet iedereen wel dat de normen schuiven, maar dat is diffuus en gaat langzaam. Misschien wel té langzaam. Daarnaast zijn er wel partijen die iets proberen, maar daar voorzichtig mee zijn omdat ze angstig zijn voor de reactie van de consument. Wij spraken een supermarktketen die alleen nog maar biologische melk in de schappen heeft, maar dat bewust niet vermeldt omdat ze bang is dat een deel van de consumenten dan naar de concurrent gaat.”

Vernieuwing transport blijft achter

Inzoomend op het transport constateren de onderzoekers dat ook daar nauwelijks vernieuwing is te bespeuren. Koning: “Kijk naar hoe het beleveren van de binnensteden sinds de jaren negentig wordt gedaan. Als je vraagt waarom bedrijven het zo doen, is het antwoord vaak: nou, omdat we het zo doen en het goed werkt. Om echt los daarvan te komen en bijvoorbeeld ladingen te bundelen in hubs en zo de binnenstad in te brengen, is voor vele nog niet aan de orde. Dus: de wil is er om te verduurzamen, maar die wil staat niet altijd in verhouding met de norm die dat moet veranderen.”

“Zo spraken wij een logistiek dienstverlener die elektrische trucks heeft. Chauffeurs moeten daarvoor een ander rijbewijs halen, dat is al een barrière. Maar daarnaast komen ze in de knel met de rust- en rijtijden. Want laden bij een ketenpartij is bijvoorbeeld werken, in plaats van rusten. Het is regelgeving die vanuit een bepaald gedachte goed bedoeld is, maar vanuit het oogpunt van duurzaamheid contraproductief is.”

Naast dat bedrijven melden dat ze duidelijke regels willen, moet de overheid daarbij ook betrouwbaar zijn. “Aan aan de andere kant willen bedrijven óók weten hoe er wordt gehandhaafd. Daar zit een enorme onzekerheid en wantrouwen”, legt Koning uit. “Denk aan de lng-subsidieregeling. Bedrijven gingen daarin mee. Maar toen de prijs te hoog werd, trok de overheid de regeling weer in. Of denk aan de zero-emissiezones. De regel is heel duidelijk: er mag alleen nog maar met elektrische wagens worden beleverd in de binnenstad. Dat is een gesloten norm. Maar dan is er weer een ontheffingsmogelijkheid, waardoor het onzeker is hoe de gemeente gaat handhaven. Wat als de concurrent een ontheffing krijgt? Waarom moet jij dan wel investeren? En hoe wordt alles gehandhaafd? Die onzekerheid knaagt aan bedrijven.”

Rol overheid

De onderzoekers concluderen dat er sprake is van een wicked problem, een probleem met meerdere eigenaren. “Die partijen moeten samenkomen. Daar moet worden gewerkt aan een gezamenlijke doelstelling. De onderzoekers pleiten dat de overheid diverse rollen op zich kan en moet nemen om logistieke ketens op weg te helpen om te verduurzamen. Dat kan door meer en duidelijke(re) regels op te stellen, maar ook door actiever te worden in het faciliteren."

Rol bedrijfsleven

Naast een rol van de overheid, moeten bedrijven ook aan het werk. Zo waarschuwt Van der Veen dat niets doen geen optie is. “We spraken een logistiek dienstverlener die verduurzamen niet zag zitten. Want zijn klanten vroegen er niet om. Riskant, want over een jaar kan dat heel anders zijn en ben je weg. Bovendien wordt er nog te veel in machtstermen gedacht in de keten. Wie is de baas? Hou daarmee op, zeggen wij. Je bent van elkaar afhankelijk en moet uiteindelijk gaan samenwerken. Daar zou de wet- en regelgeving op gericht moeten zijn.”

In de keynote tijdens het Duurzaam Vervoer Inspiratie Event op 28 mei in Zoetermeer delen beide onderzoekers hun bevindingen en gaan ze dieper in op hun standpunt dat meer regels en actiever overheidshandelen logistieke ketens kunnen helpen om deze paradigmaverschuiving te bereiken.